История

История  »   Офицеры-дагестанцы  »   SPOCZĄŁ NA OSMOŁOWSKIM MIZARZE.

SPOCZĄŁ NA OSMOŁOWSKIM MIZARZE.

[опубликовано 25 Июня 2011]

Arkadiusz Piotrowski

 

Хусейн ДоногуевW numerze 4 (8) 2010 r. „Przeglądu tatarskiego” ukazał się artykuł „Z ziemi kaukaskiej do Polski…”. Przedstawiłem w nim losy Czerkiesa, które splotły się z historią walczącego o niepodległość narodu polskiego. Udało mi się odnaleźć Jego rodzinę w dalekiej Machaczkale i potwierdzić miejsce pochówku na mizarze w Osmołowie.


Po zakończeniu wojny polsko – bolszewickiej, Hussejn Danagujew, pozbawiony ojczyzny i możliwości powrotu na ukochany Kaukaz pozostał w II Rzeczypospolitej. Podeszły wiek i nieznajomość języka polskiego powodowały, że stary góral nie mógł pozostać w polskiej armii w stopniu podoficera zawodowego (1). Akt Prezydenta II RP, mianował sędziwego wojownika dożywotnim, tytularnym wachmistrzem służby czynnej, dzięki czemu Czerkies zyskał źródło skromnego utrzymania.

 


Kolejne lata życia spędził Danagujew w koszarach przy ul. Kawaleryjskiej gdzie stacjonował 10 Pułk Ułanów Litewskich. Urozmaiceniem codziennej koszarowej monotonii były manewry i odbywające się raz w roku święto pułkowe.



Oddajmy głos Bohdanowi Tadeuszowi Urbanowiczowi, podporucznikowi rezerwy 10 PUL, opisującemu udział i rolę wachmistrza w owym święcie: „Co roku 8 maja pułk obchodził swoje święto pułkowe — rocznicę pojenia koni w Dnieprze pod Berezyną. W czasie święta obowiązywało starszeństwo, to jest data promocji na oficera. Starszy promocją podporucznik rezerwy miał prawo „cukać” nawet sztabowego, ale młodszego pasowaniem, oficera.

 

Koszary pułku w Białymstoku były rozlokowane w lesie za Zwierzyńcem Branickich. Przez otwarte drzwi kasyna biły dźwięki dętej pułkowej orkiestry — granatowe „szasery” z amarantowym lampasem. Barwy pułku to amarant i biel przecięte paskiem granatowym. Głównym akcentem święta pułkowego była oczywiście defilada. Za orkiestrą pułkową na siwych koniach — przypominam moje zaskoczenie — jechał stary brodaty Kozak, wachmistrz Denagujew, w czerkieskim żupanie — siedział na bułanym „kabardyńcu" o zadartej do góry jeleniej szyi, trzymając na smyczach dwa wilki. Ot relikt carskiej tradycji kawalergardów (2) .



Na polu walki zawiązały się przyjaźnie, które mimo różnic wynikających z innego statusu społecznego przetrwały w okresie powojennym. W archiwum księżnej Elżbiety Radziwiłł zachowało się zdjęcie jej ojca Albrechta w otoczeniu kilku oficerów oraz przyjaciela Hussejna Danagujew, który był gościem w majątku Radziwiłłów w Nieświeżu. 



Могила Хусейна Доногуева на кладбище сел. Осмолово близ Несвижа.Pewną niejasność stanowi kwestia miejsca śmierci wachmistrza. Michał Romaszkiewicz, autor artykułu „Dieduszka”, powołując się na rozmowę z oficerami 10 PUL pisze, że „znaleźli go w jego kwaterze, leżał zupełnie ubrany, z szaszką przy boku i kindżałem u pasa” (3). Przyjmując, że kwaterą były białostockie koszary dlaczego nie pochowano Danagujewa na jednym z pobliskich mizarów w Bohonikach czy Kruszynianach? Zdaniem autora śmierć nastąpiła jednak w Nieświeżu stąd wybór cmentarza w Osmołowie (4) .


Kwerenda w Centralnym Archiwum Wojskowym, w kartotece personalno – odznaczeniowej oraz w niekompletnych materiałach archiwalnych dotyczących 10 Pułku Ułanów Litewskich, zakończyła się negatywnie i nie wykazała nazwiska Danagujew w tych dokumentach.



Po kilku miesiącach od ukazania się artykułu w przedostatnim numerze „Przeglądu…” otrzymałem od Pana Hadżi Murata Donogo maila ze zdjęciem mogiły wachmistrza.

«Przegląd Tatarski» - numer 2 (10) 1432/2011 (III)

 

 

1.  Michał Romaszkiewicz Reflektor, nr 24, Białystok, 1934 r., str. 5. Art. 71 wymieniał znajomość języka polskiego
w słowie i piśmie, oraz umiejętność rachowania jako jeden z warunków mianowania żołnierza na podoficera zawodowego, Ustawa o podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego, Dz. U. 1924 nr 72 poz. 698, str. 1043.
2.  Bohdan Tadeusz Urbanowicz, Ze wspomnień dowódcy 10 Pułku Ułanów Litewskich [za:] http://www.10pul.idl.pl
3.  Reflektor, str. 6.
4.  Anonimowy autor relacji o śmierci Czerkiesa twierdził, że pochowano go w Nieświeżu, Горцы Кавказа,1933, nr 39, str. 28.